Chăm sóc và phục hồi da: Yếu tố tiên quyết trên hiệu quả của các phương thức thẩm mỹ

Ngày 10.12.2023 vừa qua, ThS. BS Tạ Quốc Hưng đang công tác tại Khoa Da Liễu - Thẩm Mỹ Da Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM đã có bài báo cáo, trình bày về vấn đề chăm sóc và phục hồi da trong thẩm mỹ tại Hội nghị Khoa học quốc tế thường niên VSAPS lần 8  

1. Vai trò chăm sóc và phục hồi da trong thẩm mỹ

ThS. BS Tạ Quốc Hưng cho biết, tính đến năm 2020, có 15.6 triệu thủ thuật thẩm mỹ được báo cáo xoay quanh: 

• Tạo hình thẩm mỹ: mũi, mắt, căng da mặt, hút mỡ, nâng ngực

• Thẩm mỹ ít xâm lấn như tiêm BTX, tiêm Filler, peel da, laser tái tạo da, IPL

1.1. Các công nghệ, kỹ thuật thẩm mỹ da trong da liễu

Riêng trong lĩnh vực Thẩm mỹ nội khoa ít xâm lấn có rất nhiều công nghệ giúp trẻ hóa làn da bao gồm 3 phương thức Laser, không Laser, thủ thuật khác. Các phương pháp hoạt động theo các cơ chế khác nhau nhưng có 1 đặc điểm chung đó là đều tác động vào bề mặt da, làm thay đổi tính chất của hàng rào bảo vệ da, từ đó làm xuất hiện các tác dụng không mong muốn của thủ thuật.

Laser và ánh sáng gồm:

• Lasers vàng/ xanh: KTP 532nm, PDL 589-595nm, Lasers chuyên biệt hắc tố

• Ánh sáng dải rộng: IPL, LED, quang đông PDL

• Laser hồng ngoại: ND: YAG 1064nm, Nd: YAG 1320nm, Diode 1450nm, Erbium glass 1540nm, Erbium: YAG 2940nm, Fractional lasers.

Phương thức không laser:

• IPL

• Sóng siêu âm HIFU

• RF 1-3 polar + ánh sáng dải rộng/ Diode

Các thủ thuật khác:

• Lột da nông

• Siêu mài mòn

• Tiêm chất làm đầy

• Tiêm chất chống nhăn

• Lăn kim 

• Mesotherapy

• Cryotherapy

• PRP

• Trị liệu tế bào gốc

• Căng da bằng chỉ

1.2. Tổn thương hàng rào bảo vệ da

Hàng rào bảo vệ da có tính chất ngăn cản các dị ứng nguyên và vi sinh vật xâm nhập vào bên trong da và cơ thể, chỉ cho các phân tử phù hợp di chuyển qua. Tuy nhiên, khi da bị tổn thương, lúc này vi khuẩn và dị ứng nguyên có thể đi qua da, gây nên các phản ứng viêm và dị ứng tạo nên các triệu chứng như: khô sần, mẩn đỏ, ngứa, mụn mủ, da tổn thương, dễ nhiễm khuẩn…

Những điều này sẽ gây ra những vấn đề, bệnh cảnh mà chúng ta gọi là tai biến da do thủ thuật thẩm mỹ. Và điều này luôn tồn tại khi chúng ta bắt đầu 1 thủ thuật tác động vào da bệnh nhân. 

Những vấn đề có thể gặp phải khi chúng ta chăm sóc vết thương, chăm sóc da sau thủ thuật không đạt yêu cầu có thể dẫn đến tình trạng loạn khuẩn trên bề mặt da dẫn đến viêm nhiễm kéo theo các vấn đề khác như tăng sắc tố sau thủ thuật, sẹo lõm, sẹo phì đại hoặc lồi.

Thách thức hiện nay là chúng ta chưa có một “guideline” hoặc đồng thuận nào về việc:

+ Sử dụng các hoạt chất nào trước và sau các thủ thuật thẩm mỹ.

+ Việc sử dụng các hoạt chất ngăn ngừa tác dụng phụ sau thủ thuật.

2. Các hoạt chất trong chăm sóc và phục hồi da

Trước tiên chúng ta nhắc về cơ chế lành thương, một yếu tố luôn xảy ra khi chúng ta thực hiện một thủ thuật xâm lấn, hoặc trong thủ thuật ít xâm lấn chúng ta dựa vào điều này để tạo ra những hiệu quả trong điều trị của mình.

Một quá trình lành thương sẽ trải qua 4 giai đoạn: Đông cầm máu, Viêm, Biệt hóa và Tái cấu trúc. Mỗi giai đoạn sẽ có những tế bào khác nhau tham gia vào quá trình trong các khoảng thời gian khác nhau. Một giai đoạn lành thương tốt sẽ làm tăng hiệu quả điều trị, giảm nguy cơ tạo sẹo. Trước đây, việc chăm sóc da sau thủ thuật chưa được đảm bảo, Sau thủ thuật, bệnh nhân đa số chỉ được hướng dẫn sát trùng rửa sạch vết thương, bôi thuốc mỡ hoặc kháng sinh bôi.

Ngày nay, việc chăm sóc vết thương ngày càng được chú trọng với các kỹ thuật tiên tiến hơn như: PRP, tế bào gốc, silicone, chiếu ánh sáng đỏ.

ThS. BS Tạ Quốc Hưng cho biết các thuốc bôi là một yếu tố không thể thiếu trong việc chăm sóc vết thương. Các thuốc bôi thường được chiết xuất từ thiên nhiên, vi sinh vật, các nguyên tố kháng khuẩn sẽ giúp bảo vệ vết thương khỏi các vi sinh vật, giúp tạo môi trường cho các tế bào lành thương hoạt động.

Một số các thành phần giúp hỗ trợ trong quá trình lành thương như:

• Xịt khoáng

• Linoleic acid

• Vitamin C

• Tripeptide, Hexa-peptide

• Yếu tố tăng trưởng

• Tế bào gốc trung mô

Trong đó, Hyaluronic acid (HA) là một loại đường polysaccharide tự nhiên có trong cơ thể, đặc biệt nhiều ở da, mắt và các khớp. Nó có khả năng giữ nước, giữ ẩm và làm cho da mềm mại, đàn hồi. Hyaluronic acid có một số tính chất giúp hỗ trợ trong việc lành thương như:

• Giữ nước: Khi được áp dụng lên vết thương sẽ tạo ra một lớp bảo vệ giữ ẩm, giúp duy trì môi trường ẩm cho vết thương, giảm nguy cơ bị khô và nứt.

• Kích thích tái tạo tế bào bằng cách tương tác với tế bào và protein trong da giúp da nhanh chóng hồi phục.

• Giảm viêm và đau nhức, giúp ngăn chặn các dấu hiệu viêm nhiễm trên vết thương.

• Hỗ trợ kết Cấu Collagen bằng cách tương tác với collagen, một protein quan trọng trong da, giúp tăng cường sự đàn hồi và kết cấu của da.

Tiếp đến là lô hội, là một loại cây có nhiều ứng dụng trong y học và làm đẹp. Gel lô hội được chiết xuất từ lá của cây này chứa nhiều chất dinh dưỡng, vitamin, khoáng chất và các hợp chất chống oxy hóa. Dưới đây là một số cách mà lô hội có thể giúp lành thương và hỗ trợ quá trình tái tạo da:

• Chống vi khuẩn và chống nhiễm trùng, giúp bảo vệ vết thương khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn và kích thích quá trình lành.

• Tái tạo tế bào da nhờ chứa nhiều chất làm dịu da và kích thích tái tạo tế bào da, giúp da nhanh chóng hồi phục sau khi bị tổn thương.

• Giảm viêm, sưng và đau do tổn thương.

• Giữ ẩm, ngăn chặn sự mất nước và giữ cho da mềm mại, giảm nguy cơ nứt nẻ.

• Cung cấp nhiều dưỡng chất như vitamin A, C, E và khoáng chất như magie và kẽm, giúp hỗ trợ quá trình tái tạo tế bào da.

• Giảm đau, ngứa, làm dịu và giảm cảm giác không không thoải mái từ vết thương.

Đặc biệt, lô hội có khả năng can thiệp mạnh mẽ vào quá trình viêm như làm giảm IL6, IL1B và tăng sinh tế bào và mạch máu, chất nền ngoại bào.

Tiếp đến là cây tre, đặc biệt là loại tre có tên khoa học là bambusa vulgaris, được biết đến với nhiều ứng dụng trong y học dân dụ và các phương pháp y học truyền thống. Chiết xuất từ cây tre mang lại nhiều lợi ích, trong đó có khả năng chống viêm như:

• Chứa nhiều chất chống oxy hóa như flavonoid và phenolic compounds, giúp ngăn chặn quá trình oxi hóa trong cơ thể. Việc giảm stress oxy hóa có thể giảm viêm nhiễm.

• Có khả năng chống lại một số loại vi khuẩn, giúp kiểm soát nhiễm trùng và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây viêm nhiễm.

• Chống viêm thông qua cơ chế ức chế các mediator viêm nhiễm như prostaglandin và cytokines.

• Giảm đau nhờ khả năng giảm viêm.

• Tăng cường sức khỏe của hệ thống miễn dịch, giúp cơ thể chống lại vi khuẩn và virus.

Glucosamine (GA) là một hexosamine có khả năng tan trong nước được sản xuất từ chitin hoặc chitosan. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng GA có tác dụng kích thích quá trình hình thành ma trận, tăng cường phản ứng viêm, điều chỉnh tổng hợp axit hyaluronic, từ đó thúc đẩy quá trình tái tạo ma trận ngoại vi và hỗ trợ quá trình lành vết thương tốt hơn. GA cũng có tác dụng chống oxy hóa và điều chỉnh hệ miễn dịch, có vai trò trong quá trình lành vết thương. 

Đậu hũ hà lan (Pisum sativum) có nhiều tác động tích cực trong việc hỗ trợ quá trình lành thương như:

• Cung cấp nhiều chất dinh dưỡng như protein, vitamin (đặc biệt là vitamin C), khoáng chất, và chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc tái tạo tế bào, tái tạo mô, và hỗ trợ quá trình tổng hợp collagen - một protein quan trọng trong quá trình lành thương.

• Vitamin C trong đậu hũ hà lan có tác dụng chống oxy hóa, giúp ngăn chặn sự tổn thương của tế bào do các gốc tự do từ đó bảo vệ tế bào và mô khỏi sự tổn thương và giúp quá trình lành thương diễn ra nhanh chóng.

• Anti-inflammatory - Các chất chống viêm trong đậu hũ hà lan có thể giảm viêm nhiễm tại khu vực tổn thương. Việc kiểm soát sự viêm nhiễm là quan trọng để tăng cường quá trình lành thương mà không gặp phải các vấn đề tồi tệ hơn.

• Hỗ trợ quá trình tái tạo mô, bao gồm cả mô da và mô cơ.

• Tăng cường miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và tăng cường khả năng tự bảo vệ của da.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tác động cụ thể của đậu hũ hà lan trong quá trình lành thương có thể phụ thuộc vào cách nó được sử dụng (ăn sống hay chế biến), liều lượng, và cơ địa của người sử dụng. Để đảm bảo hiệu quả và an toàn, việc tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế là quan trọng.

Dựa vào mô bệnh học, chúng ta có thể thấy khi bôi chiết xuất đậu hà lan vào vết thương, Khả năng đóng miệng vết thương, tăng sinh elastin,collagen, Fibrillin tăng rõ rệt và có ý nghĩa thống kê.

3. Ứng dụng chăm sóc và phục hồi da trong thẩm mỹ

Quá trình lão hóa và hình thành nếp nhăn là một quá trình tự nhiên diễn ra theo thời gian trên da của con người. Khi chúng ta già đi, các tế bào da giảm khả năng tái tạo và sản xuất collagen cũng giảm đi. Collagen là một protein chủ chốt giúp duy trì độ đàn hồi và độ đàn hồi của da. Khi collagen giảm, da trở nên mất độ đàn hồi và dẫn đến sự xuất hiện của nếp nhăn. Hơn nữa, tác động của tác nhân môi trường như tác động của tia UV, ô nhiễm và thói quen hút thuốc cũng đóng góp vào quá trình lão hóa của da.

Việc chăm sóc da không đúng cách có thể gây ra nhiều vấn đề và tác dụng phụ không mong muốn cho da như:

• Khô da: Khi dùng các sản phẩm chăm sóc da không phù hợp hoặc quá nhiều sản phẩm có thể làm khô da. Một số loại sữa rửa mặt mạnh có thể loại bỏ dầu tự nhiên của da, dẫn đến da khô và căng tróp.

• Kích ứng và đỏ da: Sử dụng các sản phẩm chứa các chất phụ gia hoặc hóa chất có thể gây kích ứng và làm đỏ da. Một số người có thể phản ứng với một số thành phần nhất định trong kem chống nắng, kem dưỡng, hoặc mỹ phẩm.

• Tăng mụn và nổi mẩn: Việc sử dụng sản phẩm không phù hợp với loại da có thể gây kích thích, tăng sản xuất dầu, và gây mụn đỏ hoặc mụn đen.

• Tăng cường nếp nhăn: Sử dụng kem chống nắng không đúng cách hoặc không sử dụng chúng có thể dẫn đến tác động phụ như tăng cường nếp nhăn và lão hóa da nhanh chóng do tác động của tia UV.

• Dầu tăng tiết: Rửa mặt quá nhiều có thể làm khô da, khiến tuyến dầu tăng tiết để bù lại, dẫn đến da dầu hơn và tăng cơ hội xuất hiện mụn.

• Tăng cường sự nhạy cảm: Sử dụng các sản phẩm chăm sóc da có chứa hóa chất cứng có thể làm tăng cường sự nhạy cảm của da đối với tác động từ môi trường hoặc các sản phẩm khác.

• Tác động lâu dài: Sử dụng các sản phẩm chứa các thành phần hóa chất độc hại có thể gây ra tác động lâu dài cho da, đặc biệt là khi sử dụng lâu dài.

Để tránh tác dụng phụ, quan trọng nhất là phải hiểu rõ loại da của bạn và chọn lựa các sản phẩm chăm sóc da phù hợp. Nếu có bất kỳ vấn đề nào xảy ra, tốt nhất là tham khảo ý kiến của chuyên gia da liễu.

Một số tác động ảnh hưởng xấu đến da do bôi kem chống nắng có thể kể đến như: 

• Bít tắc, tạo cồi: Isopropyl myristate, Octyl palmitate, dầu thầu dầu.

• Có thể hấp thu vào tuần hoàn: Oxybenzone (BP3), Octinoxate (OMC), Octocrylene (OC), 4-methylbenzylidene.

• Gây viêm da dị ứng: Oxybenzone, Octinoxate, hương liệu, Paraben.

• Gây khô da: Alcohol, chất tạo màng, Retinol, Salicylic.

• Gây nóng rát trên da đã bị tổn thương trong các bệnh viêm da (chàm, vảy nến, viêm da tiết bã…) hoặc trên da nhạy cảm.

Vì vậy, cần dưỡng ẩm ngay sau rửa lớp kem chống nắng cũ cũng như trước tái bôi lớp kem chống nắng mới.

Cuối cùng, ThS. BS Tạ Quốc Hưng kết luận rằng Chăm sóc và phục hồi da: Vai trò quyết định hoạt chất chăm sóc và phục hồi da đa dạng, cần phối hợp nhằm nâng cao hiệu quả đồng thời đa dạng hóa cách ứng dụng nhằm khai thác tối đa hiệu quả chăm sóc và phục hồi da.